juni 2019 –

Al het goede komt in drieën. Onze taal is doordrenkt van getallen, waarbij het getal drie vaak een uitstekende connotatie heeft. In het christendom kennen we de drie-eenheid Vader, Zoon en Heilige Geest. In de Bhavagad Gita lezen we over de drie guna’s die natuurwetten symboliseren.

In het werken aan bewustwording komen we de drie ook weer tegen in de vorm van de Wet van Drie: een actieve, passieve en neutraliserende kracht die, als ze goed samenwerken, een impasse doorbreken en een bevredigend resultaat opleveren.

Tijdens mijn verhaal op de laatste informatieavond, eind mei, was de vraag van een van de aanwezigen een aanleiding om iets meer te vertellen over het enneagram waarin de Wet van Drie zo’n belangrijke rol speelt. Zonder hier verder in detail over uit te wijden, wil ik toch weer eens het belang ervan benadrukken.

Mede aanleiding is de opmerking van iemand dat de mens tegenwoordig denkt dat de dingen wel vanzelf gaan als je maar geduld hebt. En daar hebben we alweer een paradox te pakken: als je zeker weet dat die derde kracht bestaat uit wachten, kan het werken. Maar als je niets doet omdat je niet weet wat, of als je lui achterover leunt en denkt ‘Na mij de zondvloed’, dan ontspoort het proces. Met andere woorden: het stopt gewoon of het loopt zelfs verkeerd af.

Een passende derde, neutraliserende kracht is essentieel voor de beoogde oplossing. Einstein zei het al: ‘De oplossing is niet te vinden op het vlak waar het probleem zich bevindt, maar op een hoger niveau.’

Innerlijk en uiterlijk vallen samen

Met die derde kracht wordt energie van buitenaf toegevoegd – ja, zelfs het ontbreken van actie kan die functie hebben – om het proces voortgang te doen vinden. Dat vraagt natuurlijk om voorbeelden.

Neem nu een tenniswedstrijd. Wil je punten scoren dan is, na een tijdje gezapig balletje heen en weer slaan, een smash soms de beste optie. Of een dropshot. Of een bal strak langs de lijn. Dat hangt van de omstandigheden af. Smash je op het verkeerde moment, of drop je terwijl de tegenspeler in lob-positie staat, zeg dan maar dag tegen je game.

Bij juridische geschillen speelt de juiste derde kracht ook een rol. Laat je het aankomen op een geldverslindende rechtszaak, of kies je voor de gematigde, veel goedkopere weg van mediation. Bij sommige Martial Arts is de ontwijkende beweging de juiste, in tegenstelling tot een bokswedstrijd waarin een K.O. winst oplevert.

In het verkeer is het verstandig de ritser ruimte te geven. Wil je dat niet, dan zet deze de auto er met geweld tussen, of veroorzaakt een file. Als je in de politiek geen stelling durft te nemen of geen visie hebt, laat je het erop aankomen of je schuift het probleem door naar een volgend kabinet.

We kennen daar allemaal voorbeelden van. Maar een plausibele oplossing zal niet in het verschiet liggen. Verergering van de huidige toestand meestal wel. Het proces ontspoort. Neem het klimaat. Gemakzucht en ego hebben gewonnen. Zelfs het korreltje vertrouwen en die halve gram moed waren te veel gevraagd. Hier vallen innerlijk en uiterlijk samen.

Averechts leven

En zo komen we op onze binnenkant, die mede bepalend is voor de buitenkant. In ons speelt de Wet van Drie namelijk ook, en niet zo zuinig! Voornamelijk op het gebied van onze emoties. Wie kent niet het fenomeen van de op volle toeren draaiende woede-centrifuge, die blind makende verontwaardiging, die ketting van actie-reactie? Dat proces van aangeraakt worden en vervolgens uithalen naar de zogenaamde ‘veroorzaker’?

Bewustwording vraagt om een alerte houding op het moment suprême en navoelen wat een voorval met ons doet. Dan is pas op de plaats en het onaangename gevoel toelaten een eerste vereiste. Doe je dat niet, dan laat je een uitgelezen kans voorbij gaan en ben je niet trouw aan jezelf. Een funeste houding die je geen centimeter verder brengt in je proces.

In de tweede eeuw na Christus schreef Marcus Aurelius Antonius (121-180), de laatste van de ‘Vijf Goede Keizers’ van het Romeinse Rijk, al in zijn boek Overpeinzingen op: ‘Zijt ge dan geboren voor het aangename? Kortom, zijt ge geboren om te leven of geleefd te worden? Ziet ge dan niet hoe de planten, de mussen, de mieren, de spinnen en de bijen hun specifieke taak vervullen bij het in stand houden van het universum? Wilt gij dan het menselijk aandeel niet bijdragen en u niet inspannen om te doen wat uw eigen natuur u voorschrijft?’ Hier doelt hij op het weglopen voor de verantwoordelijkheid voor onze persoonlijke ontwikkeling en bijdrage aan het geheel.

Gurdjieff was ook zo iemand die de toehoorder flink de oren waste. Hij maakte korte metten met mensen die in zijn ogen onvoldoende waarde toekenden aan hun eigen ontwikkelingsproces. ‘U geeft zich er geen rekenschap van dat elke inspanning duizenden onverwachte en vaak ongewenste gevolgen heeft. Achter u liggen vele jaren van averechts leven, van toegeven aan elke vorm van zwakheid, van ogen sluiten voor eigen fouten, van proberen alle onaangename waarheden uit de weg te gaan, van voortdurend tegen uzelf liegen, van anderen de schuld geven, enzovoort.’

Finetunen

Wie kan zeggen dat hij of zij er alles aan wil doen om zichzelf het pad van bewustwording te gunnen? Want in dit soort termen spreek ik wel degelijk. Jezelf niet voor lief nemen, onder het mom van ‘het maakt toch niet uit’. De omstandigheden niet voor lief nemen in de zin van ‘wat kan ík eraan doen?’.

Werken aan jezelf houdt in: wakker worden, alert blijven, en bij het minste of geringste gevoel dat er een snaar wordt geraakt stilstaan en onderzoek plegen. In het begin gaat dat oefenen met vallen en opstaan. Twee stappen vooruit en een weer terug. Niks mis mee. Maar gaandeweg raak je steeds fijner afgestemd op alle impulsen die er zoal op een dag op je afkomen. Het gaat je opvallen dat de meest simpele of onverwachte zaken in staat zijn een snaar te vinden waarvan je niet eens wist dat die er zat.

Ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat het gaandeweg een soort aangename ‘sport’ is geworden al die snaren te ontdekken. Dan moet ik inwendig grinniken en zet dus een zeer welkome, maar o zo nuttige derde kracht in: humor! Overgave aan dat wat ik niet kan veranderen en overgave aan mezelf, met alles erop en eraan, zonder oordeel is het ergste dat het ego zich kan voorstellen.

Het is een grove ‘be-lediging’ aan het adres van die lastpak die zich vastbijt in twee dimensies. Het ego legt het af tegen elke passende derde kracht, de derde dimensie die de driehoek completeert en uittilt boven het platte vlak.

Vrij naar Loesje en om op te kauwen: Is het positief of negatief dat de mens steeds meer te verliezen heeft?

Giep

© 2019 Giep van Werven