februari 2018 –

Sta je er wel eens bij stil hoe het met je gaat? Rare vraag, he? We zijn gewend om die vraag aan anderen te stellen. Soms luisteren we naar het antwoord, soms nemen we niet eens die moeite en gaan er weer snel vandoor. Want druk, druk, druk, geen tijd voor een gesprek. De ander in verwarring achterlatend en jij zelfgenoegzaam omdat je je even van je sociale kant hebt laten zien. Ligt het aan het feit dat we op dat moment niet zo open staan voor een minder plezierige boodschap, of gunnen wij ons de tijd niet? Ik vrees beide. Hoewel het een met het ander te maken heeft, wil ik het hier in het algemeen eens hebben over onze snelle manier van leven die zo’n tol eist dat we Europees kampioen burn-out dreigen te worden. Dit onderwerp is al eerder aan de orde gekomen, maar goed in de gaten houden wat je draagkracht is, is essentieel in het proces van bewustwording. Volgens het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) heeft 10 procent van de Nederlandse beroepsbevolking inmiddels last van burn-outverschijnselen. Per jaar komen 9000 mensen als gevolg van stress en overbelasting in de WAO terecht. In bepaalde kringen lijkt burn-out zelfs een aanbeveling te zijn: dan tel je mee en word je gezien als onmisbaar. Burn-outers worden steeds jonger. Zij staan de hele dag ‘aan’. De burn-out-fase is voorbehouden aan de echte doorzetters. Eigenlijk een heel raar verhaal.

Slopend patroon

Op het internet zijn diverse lijstjes te vinden met symptomen die duiden op burn-out. Maar we zijn sterk geneigd dit soort signalen te negeren. ‘We zijn toch geen watjes… Iedereen heeft toch wel eens wat?’ Maar vergis je niet: een serieuze burn-out wijst erop dat je al veel te lang iets doet waar je ongelukkig van wordt. Dat kan zijn op je werk, maar ook privé. Je haalt door, negeert signalen, wordt kribbig, krijgt ruzie, bent te moe om het ene been voor het andere te zetten en kan niet meer ophouden met huilen. Wat is er toch aan de hand, vraagt de omgeving zich af. Maar je hebt zelf al geconstateerd dat het kaarsje is opgebrand. Je hebt te lang moeten voldoen aan de verwachtingen, zowel van jezelf als die van buitenaf. Het is een glijdende schaal waarbij je plotseling in een ravijn stort. Control-Alt-Delete. Einde oefening. En dat in een tijd waarin steeds meer mensen (over)gevoelig zijn terwijl de prikkels juist zijn toegenomen. Ook een waakvlammetje kan een ontploffing veroorzaken. Het patroon ‘groothouden, doorzetten, flink zijn, geen nee zeggen’ heeft zijn slopende werk gedaan.

Snel en veel

Buschauffeurs krijgen geen tijd om te plassen, verpleegkundigen moeten extra diensten draaien, leraren en zorgverleners bezwijken onder de administratieve rompslomp. We werken ons massaal kapot en de prijs die we betalen is hoog. Werkgevers zitten momenteel in het beklaagdenbankje. De prestatiedruk is de afgelopen jaren enorm opgevoerd. Daarbij komt dat de sociale media een belangrijke rol spelen in het leven van deze generatie. Je moet immers een succesvol imago van jezelf hooghouden! Ben je ook zo iemand die andere mensen altijd te langzaam vindt, omdat je snel denkt, snel loopt, snel schakelt, snel verbanden legt en liefst ook alles snel doet? Want waarom iets langzaam doen als het ook snel kan? En wat vind je van gejaagd spreken? Sommige mensen zijn toch helemaal niet meer te verstaan? Iemand schreef onlangs ‘Wat ook zo’n old time favorite begrip van me is: veel. Veel activiteiten, veel werk, veel doen op een dag, veel vrienden maken, veel verplichtingen, enzovoort.’ Rennen, springen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan. Herman van Veen zong jaren geleden al met een dosis gezond cynisme over drukke mensen. Waarom willen mensen toch zo snel? Het leven is al gevaarlijk genoeg, uiteindelijk ga je er aan dood. Hardlopers zijn sneller bij de finish. Wat bezielt ons toch?

Aandacht

Een vertelling: Een man die ervaren was in meditatie, werd eens gevraagd hoe hij, ondanks zijn vele bezigheden, zo ingekeerd kon zijn. Hij antwoordde: ‘Als ik sta, dan sta ik; als ik ga, dan ga ik; als ik zit, dan zit ik; als ik eet, dan eet ik; als ik spreek, dan spreek ik …’

Degenen die de vraag stelden, zeiden: ‘Dat doen wij toch ook! Maar wat doet u nog meer?’
Hij antwoordde weer precies hetzelfde. En nogmaals zeiden de mensen: ‘Dat doen wij toch ook?’
Maar hij zei: ‘Nee, als jij zit, dan sta je al; als jij staat, dan loop je al; als jij loopt, dan ben je er al; en als jij eet, ben je al klaar.’

Maar hoe doe je dat, stilstaan bij jezelf? Ex-burn-outers willen zo snel mogelijk weer aan de slag. Zich dus onvoldoende realiserend dat die situatie nu precies de reden was waarom ze omvielen. Burn-out of daar tegenaan zitten is een wake-up call! Zeg maar gerust een zegen. Een uitgelezen kans om nu eens goed na te gaan waarom iemand over het randje viel. Waarom iemands leven op een orkest is gaan lijken dat twee keer zo snel ging spelen. Doorbreek de uit Amerika overgewaaide fast-food mode en vervang die door een slow-life methode waarin je de dingen met aandacht doet en aandacht besteedt aan de vraag waarom je overboord ging. Wat jouw specifieke stressoren zijn. Wat bij jou past. Dit betekent geenszins dat je de hele dag nutteloos op de bank hangt. Hoewel, blijf eens een flinke tijd gewoon zitten zonder iets te doen. Je zult merken dat dit een enorme opgave is, ook al heb je wel degelijk de tijd omdat je niet naar je werk hoeft of er zelfs niet meer toe in staat bent. Voel hoe je stuitert op je stoel. Gaan dan niet alle alarmbellen af? Wil je zo doorgaan? Hoe had je dit stadium kunnen voorkomen?

Het leven omvat veel mogelijkheden om zinvol en aangenaam bezig te zijn, waaronder werk. Gun jezelf onder alle omstandigheden de ruimte voor rust en reflectie. Doe daar ervaring mee op. Aandacht voor jezelf gaat nooit ten koste van anderen. Neem jezelf serieus en koester je kern, je eigenheid. Ken je grenzen en je kwaliteiten. Albert Einstein zei eens: ‘Iedereen is een genie. Maar als een vis wordt beoordeeld op zijn vaardigheid om in bomen te klimmen, zal hij zichzelf zijn hele leven als een mislukkeling beschouwen.’

Giep