mei 2020 –

Sem van 3 heeft met oma een gesprekje over niet knuffelen of op schoot zitten. Sem: ‘Ik vind het stom.’ Oma: ‘Ik vind het ook heel stom en jammer!’ Sem zucht, knikt berustend en zet het weer op een rennen in het bos. Isabel van 9 heeft voor oma een yin en yang-symbool getekend en biedt de tekening een beetje verlegen aan. Op de vraag of ze eigenlijk weet wat het betekent, schudt ze van ‘nee’. Maar iets in haar zei dat dit precies de tijd was om deze tekening te maken. Oma en kleindochter bespreken samen wat het inhoudt.

In de NRC van 25 april staat een artikel over de manier waarop jongeren omgaan met de huidige corona-crisis. Een van hen, de 20-jarige Okhai Sedee zegt hierover: ‘Ik houd me er eigenlijk niet zo mee bezig, dan krijg je stress. Alles wat je aandacht geeft, groeit. Het is een yin en yang-relatie, weet je. Ik kijk liever naar de mogelijkheden.’

Ondanks het feit dat deze periode voor de meeste kinderen en jongeren een eerste behoorlijk heftige ervaring is, blijken zij redelijk goed in staat tot coping – meebuigen met de omstandigheden – vaak beter dan volwassenen. De kinderen van nu groeien al jong op met de ervaring dat het leven soms behoorlijk kan tegenzitten. De pessimistische houding die volwassenen tot voor kort hadden over het ‘schermgedrag’ van onze koters is omgeslagen in een beeldvideo-feest dat haar creatieve grenzen nog steeds aan het ontdekken is.

Boek van de Weg

‘Corona is de grote Rorschachtest’, schrijft Robbert Dijkgraaf, directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton. Hij heeft het over die inktvlek die multi-interpretabel is al naar gelang je mindset. In deze huidige tijd gaat het dan met name over je mindset ten opzichte van onze toekomst.

‘Alles wordt erger, alles wordt beter, of alles blijft hetzelfde’, schrijft hij. Waarschijnlijk zijn alle drie mogelijk, afhankelijk van de keuzes die wij als samenleving maken. Zeker is dat die samenleving momenteel implodeert. De ontwikkelingen hangen aan elkaar van paradoxen. En wij zijn daar als mens niet zo geweldig goed in.

Buiten is het stil geworden. Van een bijna dove vrouw vernam ik dat ze voor het eerst sinds haar kindertijd de vogels kon horen. Voorheen werd hun gezang overstemd door geruis, de herrie van onze 24-uurseconomie. Stilte, we zijn het ontwend en het maakt ons vaak ongemakkelijk. De natuur neemt een adempauze.

In de intelligente lockdown hebben we zeeën van tijd. De veel te vol opgeblazen ballon van de laatste decennia is met één prik van een onzichtbare vijand sissend leeggelopen. Waar waren wij zo koortsachtig naar op zoek? Weg van onszelf? Zien we ook kansen? Naast de akelige kant van deze crisis-medaille, natuurlijk.

Om daar achter te komen zouden wij ons eens kunnen verdiepen in de dualiteit van de huidige omstandigheden. De oude wijsheid van de Tao-Te-Ching van de Chinese meester Lao-Tse uit de 6^e eeuw voor Christus bijvoorbeeld. Van dit ‘Boek van de Weg’ zijn diverse vertalingen gemaakt, afhankelijk van de visie van de vertalers. Maar er zijn er een paar op internet te vinden die goed weergeven hoe de onderlinge invloed van yin en yang, als schijnbare tegenstellingen, er uitziet.

Terug naar het centrum

Al in het begin, in het tweede hoofdstuk, geeft Lao-Tse een mogelijke weg door deze corona-tijd aan. Omdat de tekst eeuwigheidswaarde heeft, is hij volledig toepasbaar op onze tijd. Het begint met de tekst: ‘Zijn en niet-zijn veroorzaken elkaar.’ Dan vervolgt hij:

‘Wanneer de mens iets als mooi beschouwt, wordt iets anders lelijk. Wanneer de mens sommige zaken als goed bestempelt, krijgen andere zaken het stempel “slecht”. Moeilijke en makkelijke zaken ondersteunen elkaar. De begrippen lang en kort bepalen elkaar. Hoog en laag zijn onderling afhankelijk van elkaar. Voor en achter volgen elkaar op. Daarom handelt de wijze door niet-te-doen. De dingen komen en hij laat ze komen. De dingen verdwijnen en zij laat ze gaan. De wijze maakt gebruik van iets, maar bezit het niet. Zij handelt, maar verwacht niets. Als zijn werk klaar is, vergeet hij het weer. Daarom krijgt het eeuwigheidswaarde.’

In mijn boek heb ik het over de emotie-centrifuge waarin wij niet zelden vastgekleefd zitten tegen de wand. Middelpuntvliedende kracht. Op de Weg keert de Wandelaar steeds opnieuw naar het centrum terug. Terugkeren om voort te gaan, als het ware.

De bewuste mens is als water dat naar het laagste punt stroomt. Veel mensen vinden dat een lastige positie. Daarom willen velen ook graag de beste zijn. Maar iedereen kent wel de uitspraak ‘De eersten zullen de laatsten zijn’.

Nog een citaat uit de Tao-Te-Ching: ‘Wie het witte kent en het zwarte behoudt, wordt een voorbeeld voor de wereld.’ In ons vaak gebezigde actie-reactie-patroon zie je alleen meer van hetzelfde. Sommige dingen bevallen ons wel, die houden wij vast, met andere dingen gaan wij het gevecht aan. Het resultaat is alom te aanschouwen. Weerstand tegen wat IS, verlaagt trouwens de immuniteit.

Omslag

In hoofdstuk 9 valt te lezen dat een kom, tot de rand toe gevuld, niet zonder morsen te dragen is. Dat doet sterk denken aan ons voor-corona-tijdperk. Je hoort steeds vaker dat we de dingen echt anders moeten gaan organiseren. Maar kiezen we daar ook werkelijk voor? Zijn wij in staat die omslag te maken? Zijn wij bereid niet langer te blijven roeren waardoor helder water troebel wordt?

Lao-Tse schrijft: ‘Wie op zijn tenen staat, valt om. Wie wijdbeens loopt, komt niet ver.’ Waar hebben we deze bewegingen ook alweer in de media kunnen waarnemen? ‘Een Reiziger laat geen sporen na’, zegt de Tao-Te-Ching.

Je kunt uren doorbrengen met het lezen van deze tekst, maar ik wil afsluiten met hoofdstuk 36 dat voor zichzelf spreekt:

‘Om te verminderen, moet je eerst verruimen,
Om te verzachten, eerst versterken,
Om te slopen, eerst bouwen,
Om te nemen, eerst geven.
Dit noemt men het geheim licht;
Dit is hoe zacht en zwak hard en sterk overwinnen.’

In de boeddhistische filosofieën wordt geluk niet actief nagestreefd, evenmin als verdriet actief behoort te worden vermeden. We kunnen niet voortdurend pieken. Dat zou een flatline opleveren. Ofwel: de dood in de pot.

Giep

© 2020 Giep van Werven